هو الشافی
مقدمه:
پوکی استخوان یا استئرپوروز (Osteoporosis) یکی از بیماری‌های مهم و رایج در سیستم اسکلتی است که به عنوان “پوکی استخوان” شناخته میشود. این بیماری، یکی از چالش‌های اساسی سلامت عمومی جوامع جهانی را تشکیل میدهد. پوکی استخوان باعث کاهش چگالی استخوان‌ها و ضعف ساختار آن‌ها میشود، که نه تنها به کاهش کیفیت زندگی افراد منتهی میشود بلکه میتواند به شکستگی‌های جدی و عوارض جانبی خطرناکی منجر شود. این مقاله به معرفی پوکی استخوان، علل و عوامل خطر، علائم و نشانه‌ها، تشخیص، پیشگیری، و درمان این بیماری میپردازد.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان به معنای کاهش چگالی استخوان و ضعیفی ساختار استخوان‌ها است. این بیماری باعث میشود که استخوان‌ها به سادگی شکسته و آسیب ببینند حتی در تصادفات طبیعی و ساده. پوکی استخوان به علت کاهش چگالی معدن‌های استخوانی مانند کلسیم و مگنزیم در استخوان‌ها ایجاد میشود.
علل و عوامل خطر:
علل و عوامل خطر پوکی استخوان (استئرپوروز) عبارتند از:
سن: با پیشرفت سن، چگالی استخوان‌ها کاهش میابد. این یکی از اصلی‌ترین عوامل خطر برای پوکی استخوان است. پس از سن 30 سالگی، استخوان‌ها به تدریج کمیت و کیفیت خود را از دست میدهند.
جنسیت: زنان به طور معمول بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا میشوند. این به دلیل تغییرات هورمونی در دوران منوپوز و کاهش افزایش کلسیم در استخوان‌ها میباشد.
تاریخچه خانوادگی: اگر در خانواده تاریخچه پوکی استخوان و شکستگی‌های استخوانی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش میابد.
کمبود کلسیم و ویتامین D: کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها بسیار حیاتی هستند. کمبود این مواد معدنی در رژیم غذایی میتواند به پوکی استخوان منجر شود.
فعالیت بدنی ناکافی: نقش فعالیت بدنی در حفظ استخوان‌ها بسیار مهم است. انجام ورزش‌های مقاومتی (مثل وزنه‌برداری) و ورزش‌های تاخیری (مثل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری) میتواند به تقویت استخوان‌ها کمک کند.
مصرف الکل و سیگار: مصرف بیش از حد الکل و سیگار میتواند به کاهش چگالی استخوان‌ها و افزایش خطر پوکی استخوان منجر شود.
بیماری‌های مزمن: برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی، و آمفیزم (کمبود هورمونی در غدد زیر بیماری‌های درون‌ریز) میتوانند به پوکی استخوان مرتبط باشند.
داروها: مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون)، داروهای ضد تشنج (مثل فنیتوئین) و داروهای کم‌کننده هورمون تستوسترون میتوانند به پوکی استخوان منجر شوند.
وزن ناپایدار: داشتن وزن بسیار کم یا وزن زیاد ممکن است به کاهش چگالی استخوان‌ها منجر شود.
تغذیه نامناسب: رژیم غذایی نامناسب با کمبود مواد معدنی مهم مانند کلسیم، منیزیم، و ویتامین D میتواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
علائم و نشانه‌ها:
پوکی استخوان (استئرپوروز) در مراحل اولیه خود عمدتاً بی‌علامت است و تا زمانی که استخوان‌ها به مقدار قابل توجهی ضعیف نشده باشند، افراد ممکن است هیچ علامت یا نشانه خاصی تجربه نکنند. با پیشرفت بیشتر بیماری، ممکن است علائم زیر ظاهر شود:
درد استخوانی: درد در استخوان‌ها به عنوان یکی از علائم اصلی پوکی استخوان مطرح میشود. این درد معمولاً در مناطقی از جسمی که استخوان‌ها ضعیف‌تر شده‌اند (مثل کمر، گردن، پاها و مچ پا) احساس میشود. درد ممکن است مزمن و پیشرونده باشد.
شکستگی استخوانی: یکی از عوارض جدی پوکی استخوان، شکستگی‌های استخوانی متعدد است. افراد با پوکی استخوان ممکن است به سرعت استخوان‌های خود را شکسته و با زخم‌های استخوانی روبرو شوند. شکستگی‌های شایع در افراد با پوکی استخوان شامل شکستگی‌های کمر (شکستگی کمری)، شکستگی مچ پا، و شکستگی‌های ستون فقرات میشوند.
کاهش قد: افراد ممکن است به تدریج قد خود را از دست دهند به دلیل شکستگی‌های مکرر استخوان‌های ستون فقرات و فشار بر روی دیسک‌های میان مهره‌ها.
تغییر در نمای ظاهری: پوکی استخوان ممکن است به تغییرات در نمای ظاهری فرد منجر شود. این شامل کمک کردن به شکل تا شکل کمر و خم شدن به جلوی استخوان‌های ستون فقرات میشود.
فشار خون بالا: در برخی موارد، پوکی استخوان میتواند با افزایش فشار خون همراه باشد.
کمبود عملکرد: شکستگی‌های استخوانی متعدد ممکن است به کاهش عملکرد فیزیکی و محدودیت حرکتی منجر شوند.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان:
پوکی استخوان یک بیماری قابل پیشگیری و قابل مدیریت است. با اتخاذ تدابیر مناسب در زندگی روزمره و در صورت لزوم، درمان مراحل اولیه آن، میتوان از این بیماری خطرناک جلوگیری کرد و عوارض جدی آن را کاهش داد. در ادامه به پیشگیری و درمان پوکی استخوان میپردازیم:
پیشگیری:
مصرف کلسیم و ویتامین D: اطمینان حاصل کنید که در رژیم غذایی خود کلسیم و ویتامین D به مقدار کافی وارد میشود. محصولات لبنیاتی، سبزی‌های تاریخچه‌دار، ماهی، و مکمل‌های مغذی میتوانند منابع خوبی از این مواد باشند.
انجام فعالیت‌های ورزشی: ورزش‌های مقاومتی مانند وزنه‌برداری و ورزش‌های تاخیری مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به تقویت استخوان‌ها کمک میکنند. انجام تمرین‌های باربری نیز میتواند استخوان‌ها را تقویت کند.
کاهش مصرف الکل و ترک سیگار: مصرف الکل بیش از حد و سیگار زدن میتواند به کاهش چگالی استخوان‌ها و افزایش خطر پوکی استخوان منجر شود. ترک این عادات ضروری است.
مراقبت‌های پزشکی منظم: افراد با عوامل خطر بالا برای پوکی استخوان باید با پزشک خود مشورت کنند و آزمون‌های پیشگیری و ارزیابی را انجام دهند. این شامل اندازه‌گیری چگالی استخوان با DEXA و آزمون‌های خونی میشود.
درمان:
داروها: برای افرادی که خطر پوکی استخوان بالاست و چگالی استخوان‌هایشان به میزان خطرناکی کاهش یافته است، داروهایی که به تقویت استخوان‌ها و افزایش چگالی آن‌ها کمک میکنند، معمولاً توصیه میشود.
مکمل‌های معدنی: در برخی موارد، مصرف مکمل‌های معدنی مثل کلسیم و ویتامین D به عنوان جزء تکمیلی در درمان پوکی استخوان توصیه میشود.
فیزیوتراپی: تمرینات فیزیکی تحت نظر یک فیزیوتراپیست ممکن است به بهبود عملکرد فیزیکی و تقویت استخوان‌ها کمک کند.
تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی: تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی، مانند تغذیه مناسب و متوازن و انجام ورزش منظم، میتواند در بهبود استخوان‌ها و کاهش خطر پوکی استخوان مؤثر باشد.
چند توصیه:
- گوشت گوسفند با استخوان در تمام غذاها استفاده شود چون استخوان گوسفند خود سرشار از کلسیم است*.
- از خوردن نوشابه های گازدار و کولادار پرهیز شود. چون گاز نوشابه ها خاصیت اسیدی دارد و باعث پوکی استخوان میشود. کولاها هم مواد شیمیایی هستند و برای سلولهای استخوان ساز خاصیت سمی دارند*.
- از کشیدن سیگار، مصرف الکل و مصرف مواد مخدر و چای سبز و سیاه خودداری کنید. چون همگی برای سلول های استخوان ساز مضر هستند*.
- ورزش و نرمش متناسب با سن و جنس فراموش نشود*.
- کار بدنی فراموش نشود*.
- قرار گیری در معرض نور خورشید مستقیم بطوریکه خورشید از پشت سر به بدن ما بتابد و نه از روبرو بسیار مفید است. البته نباید زیاد از حد باشد*.
- از خوردن فست فودها و ساندویج ها حتی الامکان پرهیز شود*.
- بجای سالادها تا حد ممکن از سبزی خوردن بدون گشنیز استفاده شود*.
- گوشت گاو و مرغ مصرف نشود و به جای آن ها از گوشت گوسفند و شتر استفاده شود*.
- میوه های با طبع سرد را با هم مصرف نشود و با فاصله دو ساعته میل شوند*.
