مقدمه:
دیابت یکی از بیماری‌های مزمن و پرطرفدار در جهان است که تأثیر زیادی بر سلامت انسان دارد. این بیماری به عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در سطح جهان شناخته میشود و به مرور زمان در جوامع مختلف به شدت گسترش یافته است. دیابت به عنوان یک مشکل سلامتی جدی مطرح شده و نیازمند مراقبت، تشخیص و درمان صحیح است.
در این مقاله، به بررسی جوانب مختلف دیابت از جمله علل، انواع، علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و تأثیرات آن بر سلامت انسان میپردازیم. همچنین تأکید میشود که دیابت به عنوان یک موضوع مهم در حوزه بهداشت جهانی شناخته شده و نیازمند آگاهی و اقدامات جدی در جامعه است.
دیابت چیست؟
دیابت (Diabetes) یک بیماری مزمن است که در آن سطح گلوکز (قند خون) بیش از حد معمول افزایش میابد. این بیماری اغلب به اختصار به عنوان “قند” نیز شناخته میشود. دیابت از دو نوع اصلی به نام دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 تشکیل شده است.
دیابت نوع 1 (Diabetes Type 1) چیست؟
دیابت نوع 1 (Diabetes Type 1): این نوع دیابت معمولاً در سنین کودکی و نوجوانی شروع میشود. در این نوع، سیستم ایمنی بدن خود به اشتباه سلول‌های بتا در جزایر لانگرهانز پانکراس را تخریب میکند که انسولین تولید میکنند. بنابراین، بیماران نیاز به تزریق انسولین دارند.
دیابت نوع 1، به عنوان دیابت ایدیوپاتیک (Idiopathic Diabetes) هم شناخته میشود. این نوع دیابت یکی از زیرنوع‌های دیابت نوع 1 است که معمولاً در سنین کودکی و نوجوانی شروع میشود و به خصوص در افرادی که انسولین نمیتواند در بدن تولید شود یا در مقادیر کمی تولید میشود، رخ میدهد.
در دیابت نوع 1 (دیابت ایدیوپاتیک)، دلایل مشخصی برای ایجاد بیماری وجود ندارد. به عبارت دیگر، سیستم ایمنی بدن به طور اشتباه سلول‌های بتا در جزایر لانگرهانز پانکراس را تخریب میکند، که این سلول‌ها انسولین را تولید میکنند. این تخریب باعث کاهش یا قطع تولید انسولین میشود و به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیاز به تزریق روزانه انسولین دارند تا قند خون خود را در مرزهای طبیعی نگه دارند.
درمان دیابت نوع 1 شامل مدیریت منظم قند خون با استفاده از انسولین تزریقی، رژیم غذایی مناسب، تمرینات فیزیکی، و مراقبت‌های پزشکی است. اهمیت مدیریت منظم و مستمر دیابت نوع 1 در پیشگیری از عوارض جدی برای سلامتی افراد بسیار بالاست.
دیابت نوع 2 (Diabetes Type 2) چیست؟
دیابت نوع 2 (Diabetes Type 2): این نوع دیابت معمولاً در سنین بالاتر از 40 سال شیوع دارد. در این نوع، بدن به انسولین که تولید میشود، واکنش کمتری نشان میدهد یا به تدریج حساسیت به انسولین را از دست میدهد. اغلب با تغییرات در رژیم غذایی و تمرینات و در موارد مشخص داروها قابل مدیریت است.
دیابت نوع 2، یکی از دو نوع اصلی دیابت است که معمولاً در سنین بزرگتر، اغلب بالای 30 سالگی، ایجاد میشود. در این نوع دیابت، بدن هنوز انسولین تولید میکند، اما یا نمیتواند از آن بهره‌برداری کافی کند یا سلول‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند (مقاومت به انسولین). این مقاومت به انسولین و کاهش تولید انسولین توسط پانکراس میتواند به افزایش قند خون منجر شود.
عواملی که میتوانند به افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 منجر شوند عبارتند از:
ژنتیک: وراثت و نسبت به خانواده‌ای که دیابت دارند.
چاقی: افزایش وزن و چاقی به عنوان یک عامل خطر برای دیابت نوع 2 شناخته میشود.
نژاد: برخی گروه‌های نژادی به ویژه افراد آفریقایی‌تبار، لاتینی، و آمریکایی‌های بومی نسبت به دیابت نوع 2 حساس‌تر هستند.
فشار خون بالا: فشار خون بالا (هایپرتانسیون) میتواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد.
نقص متابولیسم گلوکز: وجود متابولیسم نامناسب گلوکز در بدن.
فعالیت بدنی ناکافی: کمبود فعالیت بدنی و سیدنتری تا حدی میتوانند به افزایش خطر دیابت نوع 2 منجر شوند.
مدیریت دیابت نوع 2 شامل کنترل وزن، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم، ممانعت از مصرف الکل و ترک سیگار، و در صورت لزوم داروهای خوراکی یا انسولین ممکن است به علاج افراد مبتلا به این نوع دیابت کمک کند. مدیریت منظم و کنترل دقیق قند خون بسیار مهم است تا عوارض جانبی جدی از جمله مشکلات قلبی، عصبی، و کلیوی جلوگیری شود.
دیابت بارداری (Gestational Diabetes) چیست؟
دیابت بارداری یک شرایط خاص است که در طول دوره بارداری ایجاد میشود یا باروری موجب تغییرات در متابولیسم گلوکز در بدن زنان باردار میشود. این وضعیت به دو شکل دیابت بارداری و دیابت پیش از بارداری (که قبل از بارداری وجود دارد) تقسیم میشود.
دیابت بارداری معمولاً در میانه دوره بارداری ایجاد میشود و ممکن است پس از زایمان خود بهبود یابد. این وضعیت بیشتر در زنانی رخ میدهد که دارای عوامل خطری مانند چاقی، وراثت دیابت، سن بالا و تاریخچه دیابت بارداری در قبلی هستند.
در دیابت بارداری، بدن زنان باردار به انسولین پاسخ نامعمولی دارد و نمیتواند به اندازه کافی از انسولین بهره‌برداری کند. این ممکن است منجر به افزایش قند خون (گلوکز) در خون شود که در برخی موارد نیاز به مداخله و درمان دارد تا عوارضی برای مادر و نوزاد به وجود نیاید.
مدیریت دیابت بارداری شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی، و در صورت لزوم داروهای کنترل قند خون میشود. اهمیت مراقبت‌های پزشکی منظم در دوره بارداری و تحت نظر قرار گرفتن توسط یک پزشک بسیار مهم است تا عوارض احتمالی کاهش یابند و نوزاد به سلامتی به دنیا بیاید.
عوامل ابتلا به دیابت چیست؟
ابتلا به دیابت (چه نوع 1 و چه نوع 2) به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه، عوامل اصلی موجب ابتلا به دیابت را مرتبط با هر دو نوع دیابت برای شما توضیح میدهم:
دیابت نوع 1:
عوامل ژنتیکی: وراثت یکی از عوامل مهم در ابتلا به دیابت نوع 1 است. اگر یکی از والدین شما دیابت نوع 1 داشته باشد، احتمال ابتلا به این نوع دیابت افزایش میابد.
عوامل ایمنی: در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های بتای پانکراس را حمله میکند که انسولین تولید میکنند. این عمل باعث کاهش یا توقف تولید انسولین میشود.
دیابت نوع 2:
چاقی: چاقی یکی از عوامل اصلی ابتلا به دیابت نوع 2 است. چاقی باعث مقاومت به انسولین میشود و باعث افزایش قند خون میشود.
وراثت: وراثت نیز در دیابت نوع 2 نقش دارد. اگر اعضای خانواده شما دچار دیابت نوع 2 بوده باشند، شما نیز در معرض خطر قرار دارید.
فعالیت بدنی ناکافی: کمبود فعالیت بدنی و نشستن طولانی مدت میتواند عاملی برای افزایش وزن و ابتلا به دیابت نوع 2 باشد.
تغذیه نامناسب: مصرف غذاهای پرچربی، غنی از قند ساده، و کمبود میزان مواد آنتی‌اکسیدانی میتواند عوامل خطرزا برای دیابت نوع 2 باشد.
سن: با پیشروی سن، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش میابد، به ویژه برای افرادی که دچار چاقی هستند.
بهترین راه برای پیشگیری از دیابت و مدیریت آن، تغییر سبک زندگی به منظور حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم، و تغذیه مناسب است. همچنین، از معاینات پزشکی دوره‌ای استفاده کنید تا وضعیت سلامتی خود را مانیتور کنید.
راههای درمان دیابت از نگاه طب سنتی:
از دیدگاه طب سنتی، درمان دیابت شامل رویکردهای مختلفی است که به تنظیم قند خون، کاهش علائم، و بهبود کیفیت زندگی افراد دیابتی کمک میکند. برخی از راههای درمان دیابت از نگاه طب سنتی عبارتند از:
تغذیه مناسب: تغذیه متوازن و سالم با تمرکز بر مصرف مواد غذایی طبیعی و کاهش مصرف شکرها و غذاهای پرقند مهم است. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه و کم نمک توصیه میشود.
کنترل وزن: افراد چاق یا دارای اضافه وزن باید وزن خود را کاهش دهند، زیرا این موضوع میتواند مقاومت به انسولین را افزایش دهد. تمرینات و کاهش ترکیبی از مصرف کالری میتواند به کاهش وزن کمک کند.
تمرینات روزانه: فعالیت‌های بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا و تمرینات مقاومتی، به بهبود کنترل قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک میکنند.
گیاهان دارویی: برخی گیاهان دارویی مانند گزنه، زرشک، و کدو برای کنترل قند خون مطرح هستند. از این گیاهان به عنوان مکمل‌های درمانی استفاده میشود.
تمرینات تنفسی و آرامش: تمرینات تنفسی و تکنیک‌های مدیریت استرس میتوانند به کنترل قند خون و کاهش استرس کمک کنند.
مدیریت استرس: استرس میتواند قند خون را افزایش دهد. مدیریت استرس با استفاده از تمرینات روانی مانند مدیتیشن و یوگا توصیه میشود.
مصرف مواد غذایی مفید: مصرف مواد غذاییی مانند کنجاله‌ها و برنج کامل به جای مواد غذایی با فرآیند بالا مفید است.
رعایت مقررات زمان غذاخوری: رعایت مقررات در مورد زمان مصرف وعده‌های غذایی و جلوگیری از مصرف شکرهای پرقند در وعده‌های صبحانه و شام مهم است.
دکتر حسن اکبری متخصص آسیب شناسی سلولی، متخصص طب سنتی و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، با تحقیق و مطالعه بر روی صدها بیمار و زیر نظر گرفتن وضعیت بهبود سلامتی آنها بر این اعتقاد است که رعایت کامل مثلث سلامت که شامل : اعمال یداوی، تغذیه سالم و خواب منظم و ورزش میباشد میتوان بدن را برای مقابله با انواع بیماری ها حتی دیابت نوع 1 و 2 تجهیز کرد.
بیشتر بدانید:
