مقدمه:
طب سنتی ایرانی با تأکید بر شناخت مزاجها، یکی از بهترین راههای دستیابی بهسلامت پایدار را از طریق تنظیم رژیم غذایی ارائه میدهد. هر مزاج (گرم، سرد، تر و خشک) نیاز به تغذیهای دارد که تعادل آن را حفظ کرده و بهبود عملکرد بدن را تسهیل کند. در این روش، مواد غذایی نهتنها بهعنوان منابع انرژی، بلکه بهعنوان درمانی طبیعی برای بیماریها در نظر گرفته میشوند. در این مقاله، با نگاه به نظریات دکتر حسن اکبری، راهکارهای تغذیهای متناسب با هر مزاج را بررسی میکنیم تا از این دانش کهن برای حفظ و ارتقای سلامت بهرهمند شویم.
شناخت مزاج و تغذیه مرتبط با مزاج ها | طب سنتی
مزاجها را بهتر بشناسیم
تمام جهان مادی از چهار حالت ماده تشکیل شده است که در بدن انسان نیز به همین ترتیب وجود دارند: انرژی، گاز (باد)، آب و جامدات (خاک). هرکدام از این عناصر نمایندهٔ یک خلط در بدن انسان هستند که نقش ویژهای در تنظیم عملکرد بدن و سلامت افراد دارند.
صفرا: نماد آتش
در بدن انسان، صفرا نمایانگر آتش است. این عنصر ویژگیهای گرمی و خشکی را دارا است و در بالای بدن قرار دارد. صفرا لطیفترین نوع ماده در بدن است و کمترین جرم را دارد. افراد صفراوی معمولاً ویژگیهایی چون انرژی زیاد، فعالیت سریع و تمایل به گرما را دارند. این افراد به دلیل غلبهی صفرا در بدنشان، میل به سرمای زیاد دارند و در فصول گرم سال ممکن است دچار مشکلاتی مانند خشونت یا بداخلاقی شوند.
خون: معادل باد در بدن
خون در بدن انسان معادل باد در طبیعت است. این خلط ویژگیهای سیلانیت و حمل انرژی را دارد و به دلیل گرمی و رطوبت آن، حرکات سریع و قابلتوجهی از خود نشان میدهد. خون در بدن نقش بسیار مهمی در جریان انرژی و هماهنگی عملکرد اعضا دارد. افراد دارای مزاج دموی معمولاً نشاط زیادی دارند و علاقهمند به فعالیتهای اجتماعی، موسیقی و فرهنگ هستند.
بلغم: نماد آب
بلغم که در طبیعت معادل آب است، ویژگی سردی و رطوبت دارد. این خلط به انعطافپذیری بدن و نرمشدن اندامها کمک میکند. افرادی که مزاج بلغمی دارند، اغلب به آرامش، منطقیبودن و حرکت کند تمایل دارند. این افراد برای بهبود وضعیت جسمی و روانی خود به مراقبتهای خاصی نیاز دارند.
سودا: معادل خاک
سودا که معادل خاک است، نمایانگر استحکام و سختی در بدن انسان میباشد. افرادی که مزاج سوداوی دارند، معمولاً در بدنشان از استحکام بیشتری برخوردار هستند و ویژگیهایی مانند باریک بودن اندامها و سختی در بدن را از خود نشان میدهند. این افراد غالباً بهدقت و محتاط بودن معروفاند و اغلب نگرانیها و وسواسهای فکری دارند.
اهمیت تعادل میان چهار مزاج
برای داشتن یک مزاج متعادل، بدن انسان باید ترکیب مناسبی از این چهار خلط داشته باشد. غلبه یا کمبود هر یک از این اخلاط میتواند منجر به بروز بیماریهای مختلف و تغییرات فیزیکی و روانی در فرد شود. در این راستا، عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط زندگی، تغذیه و حتی حالات نفسانی میتوانند بر تعادل یا عدم تعادل این اخلاط تأثیرگذار باشند.
اصلاح مزاج با استفاده از اصول ابن سینا
ابن سینا، دانشمند بزرگ ایرانی، به طور خاص در مورد اصلاح مزاجها با استفاده از مواد غذایی و داروهای طبیعی سخن گفته است. بر اساس یکی از اصول مهم او، “تقویت بهعین است و درمان به ضد”، میتوان برای تقویت یا اصلاح مزاجها اقدام کرد. برای مثال، اگر فردی دارای مزاج سوداوی است که سرد و خشک است، مصرف مواد غذایی گرم و تر مانند عسل یا شیره خرما میتواند به بهبود وضعیت وی کمک کند.
رژیم غذایی تغذیه مناسب | طب سنتی
در طب سنتی ایران، غذاها براساس مزاجهای مختلف تقسیمبندی میشوند و مصرف هرکدام میتواند تأثیرات خاصی بر سلامت بدن داشته باشد. در این مقاله به بررسی مزاجهای غذایی مختلف، از جمله توتها، بذرهای ملین، صیفیجات، مرکبات، میوهجات، گوشتها و ادویهها میپردازیم و نحوه تأثیر آنها بر بدن را توضیح خواهیم داد.
1.توتها و بذرهای ملین و مزاج آنها
توتها و بذرهای ملین از منابع غذایی مهم در طب سنتی هستند که تأثیرات مختلفی بر سیستم گوارش دارند. این مواد غذایی به دلیل داشتن قندهای طبیعی و مواد مغذی، انرژی فراوانی به بدن میدهند.
توتها و مزاج آنها
- توت سفید: گرم و تر
- توت سیاه: گرم و تر
- توت فرنگی: سرد و تر
- شاه توت: سرد و تر
- تمشک: معتدل
بذرهای ملین و مزاج آنها
- خاکشیر: خنک
- اسفرزه: سرد و تر
- فرنجشک: گرم و خشک
2. صیفیجات و مزاج آنها
صیفیجات به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامینها، نقش مهمی در حفظ سلامتی دارند. بهویژه آنها که رنگ زرد دارند، مانند کدو، دارای بتاکاروتن هستند که به ویتامین A تبدیل میشود و برای سلامت چشم مفید است.
صیفیجات و مزاج آنها
- خربزه: گرم و تر
- هندوانه: سرد و تر
- گوجه فرنگی: سرد و تر
- بادمجان: سرد و خشک
- کدو خورشتی: سرد و تر
3.مرکبات و مزاج آنها
مرکبات، بهویژه پرتقال، لیمو ترش و نارنج، از منابع غنی ویتامین C هستند که به افزایش سوخت و ساز بدن کمک میکنند. در عین حال، طبع سرد این میوهها اثرات خود را با بهبود متابولیسم بدن از دست میدهند.
مرکبات و مزاج آنها
- پرتقال: سرد و تر
- گریپ فروت: سرد و تر
- لیمو ترش: سرد و تر
- کیوی: سرد و تر
- نارنج: خیلی سرد و تر
4. میوهجات و مزاج آنها
میوهها علاوه بر طعم خوشمزه، منابع غنی از ویتامینها، آنتیاکسیدانها و املاح هستند که میتوانند به درمان بیماریها کمک کنند. مصرف متنوع میوهها در فصول مختلف به حفظ سلامت بدن کمک میکند.
میوهجات و مزاج آنها
- سیب: گرم و خشک
- گلابی: گرم و تر
- انار: سرد و تر
- خرما: گرم و خشک
- آلو: سرد و تر
5.انواع گوشتها و مزاج آنها
گوشتها منبع غنی پروتئین هستند، اما مصرف زیاد آنها ممکن است مشکلاتی برای بدن ایجاد کند. گوشتهای سفید عموماً طبع سرد دارند و باید با احتیاط مصرف شوند.
گوشتها و مزاج آنها
- گوساله: سرد و تر
- گوسفند: گرم و تر
- مرغ محلی: گرم و تر
- گوشت شتر: گرم و خشک
- میگو: سرد و تر
6.ادویهجات و مزاج آنها
ادویهجات بهعنوان طعمدهندهها و خوشبوکنندههای غذا کاربرد دارند و دارای طبعهای مختلف هستند. استفاده معقول از ادویهها باعث تغییر طبع غذاهای سرد میشود و از بروز بیماریها جلوگیری میکند.
ادویهجات و مزاج آنها
- زردچوبه: گرم و خشک
- زنجبیل: خیلی گرم و خشک
- زعفران: گرم و خشک
- فلفل سیاه: خیلی گرم و خشک
- دارچین: گرم و خشک
اهمیت حبوبات و غلات در تغذیه سالم | طب سنتی
حبوبات و غلات غذای اصلی انسان هستند که در قرآن کریم به آن اشاره شده است:
«فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ…» (سوره عبس، آیات 24-32).
با مصرف صحیح این مواد (بر اساس طبع)، نیازهای بدن تأمین شده و میتوان از بیماریها پیشگیری کرد. حبوبات و غلات حاوی مواد ضدسرطان بوده و با تقویت سیستم ایمنی به مقابله با بیماریها کمک میکنند. ارزش غذایی حبوبات و غلات سرشار از پروتئینهای گیاهی بیضرر و باانرژی بالابرترین انتخاب است.
مزاج حبوبات و غلات
حبوبات و غلات مختلف بسته به طبع بدن تأثیر متفاوتی دارند.
بهعنوانمثال:
لوبیاسبز: گرم و تر
ماش: سرد و خشک
برنج: سرد و تر
نخود سفید: گرم و خشک
آجیلها و مغزهای گیاهی
آجیلها مانند بادام، گردو و فندق منابع غنی پروتئین و ویتامین هستند. مصرف متعادل آنها باعث تأمین انرژی بدن شده و از کمبود مواد مغذی جلوگیری میکند.
مزاج مغزهای گیاهی
گردو: گرم و خشک
بادامهندی: گرم و خشک
تخمهکدو: سرد و تر
کنجد: گرم و تر
بهترین روش مصرف:
آجیلها را خام و تازه مصرف کنید و در صورت نیاز، بهعنوان جایگزین وعدهغذایی همراه با عسل یا میوه فصل میل کنید.
سبزیها و اهمیت آنها در سلامت
سبزیجات سرشار از فیبر و ویتامین هستند و به حرکت رودهها کمک کرده و سیستم گوارش را تقویت میکنند.
نکات مصرف: سالاد را قبل از غذا و با روغنزیتون و جوانهها میل کنید. از سبزیجات با طبع مناسب استفاده کنید:
کاهو: سرد و تر
شوید: گرم و خشک
اسفناج: کمی سرد و تر
لاغری و چاقی برای مزاج گرم و خشک (صفراوی)
مزاج گرم و خشک یا صفراوی، یکی از چهار نوع مزاج اصلی در طب سنتی است که با ویژگیهایی مانند حرارت زیاد و خشکی همراه است. افراد با این مزاج معمولاً پوست خشک، اندامهای لاغر، اشتهای متغیر، و تمایل به مصرف غذاهای خنک دارند. در ادامه، به بررسی روشهای مؤثر برای لاغری و چاقی این افراد بر اساس طب سنتی و با رعایت اصول سئو میپردازیم.
الف) لاغری برای مزاج گرم و خشک
افراد صفراوی به دلیل حرارت زیاد بدن، اغلب تمایل به کاهش وزن دارند، اما باید این کار را با رعایت تعادل و بر اساس اصول صحیح انجام دهند.
1. غذاهای مناسب برای لاغری در صفراویها
خوراکیهای سرد و مرطوب: غذاهایی با طبع سرد و مرطوب به کاهش حرارت و خشکی بدن کمک میکنند. از جمله: کدو، خیار، و هندوانه. آلو و گلابی. شربتهای سنتی مانند شربت خاکشیر و تخم شربتی.
لبنیات سبک: مصرف دوغ کمنمک، ماست و شیر کمچرب، همراه با افزودن پودر نعناع یا زیره برای جلوگیری از نفخ توصیه میشود.
غذاهای سبک و ملین: مصرف غذاهایی مانند سوپ جو و سبزیجات باعث رفع خشکی و دفع صفرا میشود.
2. پرهیزهای غذایی
غذاهای تند و چرب: مانند فلفل، ادویههای تند، سرخکردنیها و گوشت قرمز.
خوراکیهای خشک و پرکالری: مانند آجیل بوداده و نان خشک که خشکی بدن را تشدید میکنند.
3. سبک زندگی مناسب برای لاغری صفراویها
خواب کافی و زودهنگام: کمخوابی و شببیداری باعث افزایش صفرا و استرس میشود.
ورزشهای ملایم: ورزشهای سبک مانند پیادهروی یا یوگا، بهترین انتخاب برای کاهش وزن و آرامش ذهن هستند.
مصرف مایعات کافی: نوشیدن 8-10 لیوان آب در طول روز، بهویژه آب ولرم با کمی لیموترش، برای کنترل اشتها مفید است.
ب) چاقی برای مزاج گرم و خشک
افراد صفراوی اغلب به دلیل خشکی بدن و حرارت زیاد، دشواری در افزایش وزن دارند. در این شرایط، استفاده از غذاهای مغذی و سبک همراه با کاهش استرس میتواند بسیار مؤثر باشد.
1. غذاهای مناسب برای چاقی در صفراویها
خوراکیهای گرم و مرطوب:
مصرف غذاهایی که علاوه بر افزایش وزن، تعادل مزاج را حفظ میکنند: غذاهای حاوی نشاسته مانند برنج و سیبزمینی. حریرهبادام، سوپ جو با مرغ، و آش گندم. نوشیدن شیر گرم با عسل یا خرما قبل از خواب.
چربیهای سالم:
استفاده از روغنهای طبیعی مانند روغنزیتون یا کنجد در غذاها توصیه میشود.
میوههای انرژیزا:
مصرف خرما، انجیر و موز بهعنوان میانوعدههای پرکالری.
2. پرهیزهای غذایی برای چاقی صفراویها
خوراکیهای خیلی سرد و یخزده مانند بستنی و نوشابه. غذاهایی با طبع خیلی گرم و خشک مانند فلفل و ادویهجات تند.
3. سبک زندگی مناسب برای چاقی صفراویها
استرس را کنترل کنید: استرس باعث افزایش صفرا و کاهش جذب مواد مغذی میشود.
وعدههای منظم و کامل: وعدههای غذایی کوچک و مکرر در طول روز به جذب بهتر و افزایش وزن کمک میکند.
خواب کافی: خواب عمیق و باکیفیت نقش مهمی در چاقی دارد.
جمعبندی و توصیه نهایی
برای لاغری و چاقی در افراد با مزاج گرم و خشک (صفراوی)، تعادل در رژیم غذایی و سبک زندگی بسیار اهمیت دارد. این افراد باید:
برای لاغری: غذاهای سرد و مرطوب را بیشتر مصرف کنند و از غذاهای تند و چرب دوری کنند.
برای چاقی: خوراکیهای پرکالری و مغذی با طبع معتدل و مرطوب را در وعدههای کوچک و مکرر مصرف کنند.
لاغری و چاقی برای مزاج گرم و تر (دموی)
مزاج گرم و تر یا دموی یکی از مزاجهای اصلی در طب سنتی است که ویژگیهای آن شامل گرمای زیاد و رطوبت بالا است. افراد دموی معمولاً دارای بدنی قوی، صورت گلگون، اشتهای بالا و تمایل به پرخوری هستند. در ادامه، به توضیح روشهای مؤثر برای لاغری و چاقی افراد با مزاج دموی، بر اساس اصول طب سنتی و استراتژیهای سئو سنتی میپردازیم.
الف) لاغری برای مزاج گرم و تر
افراد با مزاج دموی به دلیل حرارت و رطوبت بالا، استعداد چاقی دارند؛ بنابراین کاهش وزن این افراد باید با مدیریت اشتها، کاهش رطوبت بدن و افزایش تعادل انجام شود.
1. غذاهای مناسب برای لاغری دموی ها
غذاهای با طبع سرد و خشک: این غذاها حرارت و رطوبت اضافی بدن را کاهش میدهند. از جمله: عدس و ماش. برنج با زیره یا زرشک. سبزیجاتی مانند کرفس، اسفناج و جعفری.
میوههای کم شیرین و خنککننده: میوههایی که قند کمی دارند و طبع سرد دارند، مانند: انار، گریپفروت، و آلو.
آبهای گیاهی و شربتهای مفید: شربت زرشک، عرق کاسنی و آبزرشک برای کاهش حرارت و چربیسوزی مؤثرند.
2. پرهیزهای غذایی برای لاغری دمویها
خوراکیهای شیرین و پرکالری: مانند شیرینیها، شکلات و دسرهای سنگین.
غذاهای پرچرب و سرخکردنی: مانند انواع فستفود، سیبزمینیسرخکرده و سوسیس.
3. سبک زندگی مناسب برای لاغری دمویها
ورزشهای هوازی: فعالیتهایی مانند دویدن، شنا و دوچرخهسواری، بهترین انتخاب برای کاهش وزن هستند.
مصرف آب به مقدار متعادل: نوشیدن آبخنک در طول روز به کاهش حرارت بدن کمک میکند.
خواب منظم و کافی: خواب کافی در شب و اجتناب از خواب بعد از غذا، از افزایش وزن جلوگیری میکند.
ب) چاقی برای مزاج گرم و تر
افراد دموی به دلیل حرارت و رطوبت بالای بدن، معمولاً چاق هستند. اما در برخی موارد بهویژه در صورت استرس یا فعالیت بدنی زیاد، ممکن است کاهش وزن پیدا کنند. افزایش وزن در این افراد باید با غذاهای متعادل و مقوی انجام شود.
1. غذاهای مناسب برای چاقی دمویها
خوراکیهای گرم و تر:
این مواد به افزایش وزن و تعادل بدن کمک میکنند: غذاهای مقوی مانند حلیم، خورشت فسنجان و آش شلغم. گوشت بره، مرغ محلی و تخممرغ نیمبرشت.
میوههای انرژیزا و مغذی: میوههایی که علاوه بر انرژی، رطوبت بدن را متعادل میکنند: موز، خرما و انجیر.
شیرینیهای طبیعی: مصرف عسل، شیره انگور و ارده در وعده صبحانه و میانوعده بسیار مؤثر است.
2. پرهیزهای غذایی برای چاقی دمویها
خوراکیهای با طبع بسیار سرد: مانند خیار، ماست سرد و دوغ.
غذاهای بیخاصیت: مانند چیپس، پفک و نوشابه که ارزش غذایی ندارند.
3. سبک زندگی مناسب برای چاقی دمویها
وعدههای متعادل و منظم: مصرف وعدههای کوچک اما پرکالری در طول روز.
کاهش استرس: استرس باعث افزایش حرارت بدن و کاهش جذب مواد مغذی میشود.
استفاده از دمنوشهای مفید: دمنوش دارچین و زنجبیل همراه با عسل، به افزایش وزن کمک میکند.
جمعبندی و توصیه نهایی
افراد با مزاج گرم و تر (دموی) برای رسیدن به وزن ایدئال باید:
برای لاغری: غذاهای سرد و خشک را در برنامه خود بگنجانند و از غذاهای پرچرب و شیرین اجتناب کنند.
برای چاقی: غذاهای مغذی و متعادل با طبع گرم و مرطوب مصرف کرده و استرس را مدیریت کنند.
لاغری و چاقی برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
مزاج سرد و خشک، یا سوداوی، یکی از چهار مزاج اصلی در طب سنتی است که ویژگی اصلی آن سردی و خشکی بدن است. افراد سوداوی معمولاً بدن لاغر، پوستی خشک و اشتهای کم دارند و به دلیل مزاج خشک، توانایی ذخیره آب و رطوبت در بدنشان کم است. این افراد بهطورکلی بیشتر دچار لاغری هستند، اما برای بهبود وضعیت سلامتی و افزایش یا کاهش وزن، نیاز به روشهای متناسب با مزاج خود دارند.
الف) لاغری برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
لاغری در افراد سوداوی به دلیل خشکی و کمبود رطوبت بدن رخ میدهد. این افراد برای کاهش وزن باید تمرکز خود را بر افزایش تعادل بدن، کاهش خشکی و تنظیم سردی بدن بگذارند.
1. غذاهای مناسب برای لاغری سوداویها
خوراکیهای گرم و مرطوب: این خوراکیها به کاهش خشکی بدن کمک میکنند و حرارت بدن را افزایش میدهند: سوپ جو، خورشت سبزیجات با ادویه گرم مثل زنجبیل و زردچوبه. گوشتهای گرم مانند گوشت گوسفند و مرغ محلی.
سبزیجات و میوههای مرطوب: مصرف سبزیجاتی که آبدار هستند و به بدن رطوبت میرسانند: خیار، کاهو و کدوسبز. میوههایی مثل انگور، خربزه و انبه.
دمنوشهای گیاهی: دمنوشهایی که حرارت بدن را متعادل کرده و خشکی بدن را کاهش میدهند: دمنوش بابونه، گلگاوزبان با عسل.
2. پرهیزهای غذایی برای لاغری سوداویها
خوراکیهای سرد و خشک: مانند عدس، ماش و غذاهای کنسروی.
غذاهای خیلی خشک و تند: مانند غذاهای سرخشده یا شور.
3. سبک زندگی مناسب برای لاغری سوداویها
ورزشهای ملایم: ورزشهای آرام مانند یوگا یا پیادهروی سبک برای تعادل بدن مناسب هستند.
خواب منظم: خواب کافی شبانه و پرهیز از بیداری شبانه به کاهش خشکی بدن کمک میکند.
استفاده از روغنهای گیاهی: ماساژ با روغنهای گرم مثل روغن بادام یا کنجد، خشکی بدن را کاهش میدهد.
ب) چاقی برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
افراد سوداوی که دچار کاهش وزن یا لاغری مفرط هستند، برای چاق شدن نیاز به رطوبترسانی و افزایش مواد مغذی بدن دارند.
1. غذاهای مناسب برای چاقی سوداویها
غذاهای مقوی و رطوبتزا: این غذاها به بدن کمک میکنند تا رطوبت کافی برای تعادل و چاقی کسب کند: خورشت فسنجان با گوشت اردک یا مرغ. آبگوشت سنتی با نخود و گوشت گوسفند.
میوهها و آجیلهای پرکالری: مصرف خوراکیهای انرژیزا که علاوه بر تأمین کالری، بدن را گرم و مرطوب میکنند: خرما، انجیر، گردو و بادام.
غذاهای انرژیزا: غذاهایی مثل شیره انگور، حلیم و ارده با عسل به چاقی کمک میکنند.
2. پرهیزهای غذایی برای چاقی سوداویها
غذاهای با طبع بسیار سرد: مانند ماست و دوغ.
غذاهای فراوریشده و صنعتی: که ارزش غذایی پایینی دارند.
3. سبک زندگی مناسب برای چاقی سوداویها
خوردن وعدههای متعادل و مغذی: بهویژه صبحانه کامل و شام سبک اما مغذی.
استراحت کافی و مدیریت استرس: استرس باعث افزایش خشکی بدن و کاهش جذب مواد مغذی میشود
استفاده از دمنوشهای گرم: مانند دمنوش دارچین و زنجبیل همراه با عسل.
جمعبندی و توصیه نهایی
برای افراد سوداوی، لاغری و چاقی نیازمند شناخت دقیق طبع و رعایت اصول تغذیهای است:
برای لاغری: غذاهای گرم و مرطوب استفاده شود و از خوراکیهای خشک پرهیز گردد.
برای چاقی: غذاهای مقوی و رطوبتزا در برنامه غذایی گنجانده شود و سبک زندگی متعادل دنبال گردد.
لاغری و چاقی برای مزاج سرد و تر (بلغمی)
مزاج سرد و تر، یا بلغمی، از طبعهایی است که با ویژگیهایی مانند سردی و رطوبت بالا در بدن شناخته میشود. افراد بلغمی معمولاً پوستی روشن، بدنی نرم و مستعد چاقی دارند. این افراد به دلیل رطوبت و سردی زیاد بدنشان، با مشکلاتی مانند متابولیسم پایین و احتباس آب در بدن روبهرو هستند. برای لاغری و چاقی این مزاج، باید از استراتژیهایی استفاده کرد که با حفظ تعادل، به بهبود وضعیت بدن کمک کند.
الف) لاغری برای مزاج سرد و تر (بلغمی)
افراد بلغمی به دلیل تجمع بلغم (رطوبت و سردی) در بدن، مستعد اضافهوزن هستند. کاهش وزن برای این افراد با کنترل رطوبت و سردی بدن و تقویت گرما و خشکی امکانپذیر است.
1. غذاهای مناسب برای لاغری بلغمیها
خوراکیهای گرم و خشک: این خوراکیها به کاهش رطوبت و سردی بدن کمک میکنند: گوشت گوسفند، بلدرچین و شتر. ادویههای گرم مثل زنجبیل، دارچین، فلفل و زردچوبه.
سبزیجات گرم: مصرف سبزیجاتی که خاصیت گرمابخشی دارند: نعناع، ریحان، ترخون و مرزه.
دمنوشهای گیاهی: دمنوشهایی که حرارت بدن را بالا برده و بلغم را کاهش میدهند: دمنوش زنجبیل، دارچین و گلپر.
غذاهای سبک و زودهضم: غذاهایی که هضم آسان دارند و از سنگینی معده جلوگیری میکنند: آشهای ساده بدون حبوبات، غذاهای آبکی با ادویه گرم.
2. پرهیزهای غذایی برای لاغری بلغمیها
خوراکیهای سرد و مرطوب: مانند لبنیات (بهویژه ماست و دوغ)، خیار، کدو، گوجهفرنگی و هندوانه.
غذاهای سنگین و چرب: مانند غذاهای سرخشده و روغنهای صنعتی.
3. سبک زندگی مناسب برای لاغری بلغمیها
ورزشهای روزانه: ورزشهایی که تعریق بدن را افزایش دهند؛ مانند دویدن یا ورزشهای هوازی.
خواب منظم و محدود: خواب زیاد باعث افزایش بلغم در بدن میشود؛ بنابراین بهتر است افراد بلغمی خواب شبانه را به 6 تا 7 ساعت محدود کنند.
پرهیز از نوشیدنیهای سرد: مصرف آب گرم یا ولرم بهجای آب سرد توصیه میشود.
ب) چاقی برای مزاج سرد و تر (بلغمی)
افراد بلغمی که دچار لاغری هستند، نیازمند تقویت گرما و استفاده از مواد غذایی مغذی و متناسب با طبع خود برای افزایش وزن هستند.
1. غذاهای مناسب برای چاقی بلغمیها
غذاهای گرم و مقوی: غذاهایی که حرارت بدن را بالا برده و انرژی کافی به بدن میرسانند: حلیم با گوشت گوسفند، خورشت فسنجان با گردو و گوشت مرغ محلی. شیره انگور، ارده با عسل و خرما.
میوههای مغذی و خشک: میوههایی که هم طبع گرم دارند و هم مواد مغذی بالایی دارند: انجیر خشک، خرما، کشمش و زردآلو خشک.
آجیلها و مغزها: آجیلهای گرم مانند گردو، بادام و پسته به افزایش وزن کمک میکنند.
مصرف لبنیات گرم: اگر لبنیات مصرف میشود، باید همراه با مصلح باشد: شیر گرم با عسل یا دارچین.
2. پرهیزهای غذایی برای چاقی بلغمیها
غذاهای بسیار سرد: مانند نوشیدنیهای سرد، بستنی و غذاهای کنسروی.
مصرف زیاد غذاهای فراوریشده: که ارزش غذایی پایینی دارند.
3. سبک زندگی مناسب برای چاقی بلغمیها
خواب منظم و کافی: خواب شبانه باید متعادل باشد تا انرژی بدن حفظ شود.
تقویت سیستم گوارش: استفاده از دمنوشهایی مثل زیره یا آویشن برای افزایش هضم و جذب مواد غذایی.
پرهیز از استرس: استرس میتواند سیستم گوارش را ضعیف کرده و مانع افزایش وزن شود.
جمعبندی و توصیه نهایی
برای افراد بلغمی، لاغری با کاهش رطوبت بدن و افزایش حرارت انجام میشود، درحالیکه چاقی نیازمند مصرف غذاهای گرم و مغذی است. سبک زندگی سالم و تنظیم خواب و ورزش نیز تأثیر قابلتوجهی در مدیریت وزن این مزاج دارد.
آیا تغییر مزاج امکانپذیر است؟
مزاج ذاتی افراد تغییر نمیکند، اما مزاج اکتسابی با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی میتواند اصلاح و متعادل شود.
چرا مصرف مصلح در طب سنتی اهمیت دارد؟
مصلحها مواد غذایی را متعادل میکنند و از بروز عوارض ناشی از طبع اصلی غذا جلوگیری میکنند. به عنوان مثال، مصرف ماست با نعناع برای کاهش سردی آن توصیه میشود.
چقدر طول میکشد تا اصلاح رژیم غذایی اثر کند؟
مدت زمان اثرگذاری به شدت عدم تعادل مزاج بستگی دارد. معمولاً پس از 2 تا 6 هفته تغییرات مثبتی در بدن مشاهده میشود.
چرا رژیم غذایی باید بر اساس مزاج تنظیم شود؟
هر مزاج ویژگیهای خاصی دارد و مواد غذایی میتوانند با تقویت یا تضعیف این ویژگیها، بر سلامتی تأثیر بگذارند. رژیم غذایی متناسب با مزاج میتواند به حفظ تعادل بدن و پیشگیری از بیماریها کمک کند
آیا میتوان رژیم غذایی مزاجی را برای کاهش استرس استفاده کرد؟
بله، غذاهای مناسب برای هر مزاج میتوانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند. به عنوان مثال، دمنوش گل گاوزبان برای افراد سوداوی و شربت عسل برای افراد بلغمی مفید است.
رژیم غذایی برای مزاجهای گوناگون و درمان طبیعی در طب سنتی
در این مقاله به بررسی رژیم غذایی مناسب برای هر یک از مزاجها و تاثیرات آن در درمان طبیعی بر اساس آموزههای طب سنتی پرداخته شده است.