مقدمه:
بیماریهای کلیوی بهویژه بیماری مزمن کلیوی و نارسایی کلیه، از مشکلات جدی و رو به گسترش در دنیای امروز هستند که تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا میگذارند. در مراحل پیشرفته این بیماریها، همودیالیز بهعنوان یک درمان اصلی برای حفظ عملکرد بدن معرفی میشود. اما در کنار درمانهای مدرن، طب سنتی با استفاده از گیاهان دارویی و روشهای طبیعی، میتواند نقش مؤثری در بهبود وضعیت کلیهها و حتی پیشگیری از نارسایی کلیه ایفا کند. در این مقاله، به بررسی راهکارهای طب سنتی برای درمان بیماری مزمن کلیوی و نارسایی کلیه پرداخته و همچنین تأثیر همودیالیز و دفع پروتئین را در این زمینه بررسی میکنیم.
شناخت دقیق تعیین جنسیت جنین در طب سنتی
بیماری مزمن کلیوی چیست؟
بیماری مزمن کلیوی (Chronic Kidney Disease یا CKD) یک وضعیت پزشکی است که در آن عملکرد کلیهها به طور تدریجی و مداوم کاهش مییابد. کلیهها وظیفه تصفیه خون، دفع مواد زائد و تنظیم تعادل مایعات بدن را بر عهده دارند. در صورت ابتلا به بیماری مزمن کلیوی، این عملکرد به طور تدریجی مختل میشود، و در نهایت ممکن است کلیهها به طور کامل از کار بیفتند.
این بیماری ممکن است بدون علائم بارز در مراحل ابتدایی باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم متعددی مانند تورم در پاها و دستها، خستگی مفرط، تنگی نفس، و فشارخون بالا مشاهده میشود. یکی از شاخصهای مهم در تشخیص این بیماری، وجود پروتئین در ادرار است که بهعنوان “دفع پروتئین” شناخته میشود. بیماری مزمن کلیوی میتواند به دلیل عواملی مانند دیابت، فشارخون بالا، و بیماریهای ژنتیکی بروز کند و در صورت عدم درمان، به نارسایی کلیه و نیاز به درمانهایی مانند همودیالیز یا پیوند کلیه منجر شود.
در کنار درمانهای مدرن، طب سنتی نیز راهکارهایی برای حمایت از عملکرد کلیهها و جلوگیری از پیشرفت بیماری ارائه میدهد. این درمانها معمولاً شامل استفاده از گیاهان دارویی و تغییرات در رژیم غذایی است که میتواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
علائم بیماری مزمن کلیوی
بیماری مزمن کلیوی (CKD) در مراحل اولیه ممکن است علائم خاصی نداشته باشد و بیمار به طور عمده از هیچ ناراحتی شکایت نکند. بااینحال، با پیشرفت بیماری، علائم مختلفی بروز میکند که به طور مستقیم به اختلال در عملکرد کلیهها مرتبط هستند. برخی از علائم شایع بیماری مزمن کلیوی عبارتاند از:
تورم (Edema): یکی از علائم رایج بیماری کلیوی، تورم در قسمتهای مختلف بدن مانند پاها، مچها، صورت و دستها است. این تورم به دلیل تجمع مایعات اضافی در بدن رخ میدهد، زیرا کلیهها قادر به دفع مایعات بهدرستی نیستند.
خستگی و ضعف عمومی: یکی دیگر از علائم شایع، احساس خستگی مفرط است. این خستگی به دلیل عدم توانایی کلیهها در حذف سموم و مواد زائد از خون بروز میکند که میتواند باعث احساس ضعف و کاهش انرژی شود.
تغییرات در ادرار: تغییرات در عادات ادراری، مانند افزایش یا کاهش میزان ادرار، ادرار خونآلود یا کفآلود، یکی از نشانههای بیماری کلیوی است. دفع پروتئین در ادرار که یکی از علائم اصلی بیماری مزمن کلیوی است، میتواند به ایجاد کف در ادرار منجر شود.
فشارخون بالا: بیماری مزمن کلیوی میتواند منجر به افزایش فشارخون شود. کلیهها نقش مهمی در تنظیم فشارخون دارند، و زمانی که عملکرد کلیهها کاهش مییابد، فشارخون نیز ممکن است بالا رود.
تنگی نفس: بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی ممکن است به دلیل تجمع مایعات در ریهها، احساس تنگی نفس کنند. این مشکل بهویژه هنگام فعالیتهای فیزیکی یا حتی در حالت استراحت میتواند مشاهده شود.
خارش پوست: خارش مداوم و بیدلیل پوست ممکن است به دلیل تجمع سموم در بدن ایجاد شود، زیرا کلیهها قادر به دفع این مواد زائد نیستند.
کاهش اشتها و تهوع: تجمع مواد زائد در خون میتواند منجر به تهوع، استفراغ و کاهش اشتها شود. این مشکلات بهویژه در مراحل پیشرفته بیماری بهطورجدی ایجاد میشود.
مشکلات خواب: بیماری کلیوی میتواند خواب بیمار را تحتتأثیر قرار دهد، بهخصوص اگر بیمار دچار مشکل در تنفس یا درد شود.
این علائم میتوانند بهتدریج و با پیشرفت بیماری شدیدتر شوند، بنابراین تشخیص بهموقع بیماری و شروع درمانهای مناسب بسیار مهم است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مشورت با پزشک ضروری است.
علل بیماری مزمن کلیوی
بیماری مزمن کلیوی میتواند به دلایل مختلفی بروز کند. این بیماری اغلب به دلیل اختلالات طولانیمدت در عملکرد کلیهها ایجاد میشود که میتواند بهمرورزمان باعث آسیب دائمی به کلیهها شود. در ادامه، به برخی از مهمترین علل بیماری مزمن کلیوی اشاره شده است:
دیابت (Diabetes Mellitus): یکی از شایعترین علل بیماری مزمن کلیوی است. دیابت به دلیل بالابودن سطح قند خون، میتواند به رگهای خونی و فیلترهای کلیه آسیب برساند که در نهایت باعث کاهش عملکرد کلیهها میشود.
فشارخون بالا (Hypertension): فشارخون بالا میتواند به دیوارههای رگهای خونی کلیهها آسیب بزند و باعث کاهش توانایی کلیهها در تصفیه خون شود. این آسیب به رگها باعث ایجاد فشار اضافی در کلیهها میشود و عملکرد آنها را مختل میکند.
بیماریهای ژنتیکی (Genetic Disorders): برخی از بیماریهای ژنتیکی مانند بیماری پلیکیستیک کلیه (PKD) میتوانند باعث بروز بیماری مزمن کلیوی شوند. در این بیماریها، کیستهای پر از مایع در کلیهها تشکیل میشود که باعث آسیب به بافت کلیه و کاهش عملکرد آنها میگردد.
سنگ کلیه (Kidney Stones): سنگهای کلیه درصورتیکه به طور مکرر ایجاد شوند، میتوانند به بافت کلیه آسیب بزنند و باعث بیماری مزمن کلیوی شوند. سنگهای بزرگ ممکن است مسیر ادرار را مسدود کرده و باعث التهاب و آسیب به کلیهها شوند.
عفونتهای کلیوی (Kidney Infections): عفونتهای مکرر کلیه مانند پیلونفریت میتوانند آسیبهای دائمی به کلیهها وارد کنند. این عفونتها در صورت عدم درمان صحیح ممکن است باعث التهاب و زخم در بافت کلیه شوند.
داروها و سموم (Medications and Toxins): برخی از داروها و مواد شیمیایی میتوانند به کلیهها آسیب برسانند. مصرف طولانیمدت داروهای ضددرد غیراستروئیدی (NSAIDs) و برخی آنتیبیوتیکها، یا تماس با سموم محیطی میتواند خطر بیماری مزمن کلیوی را افزایش دهد.
سایر بیماریها (Other Diseases): بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس (Lupus) و بیماریهای التهابی مزمن میتوانند کلیهها را تحتتأثیر قرار دهند. این بیماریها باعث التهاب در بافت کلیه میشوند که در نتیجه منجر به آسیب دائمی به کلیهها خواهد شد.
عوامل سبک زندگی (Lifestyle Factors): عواملی مانند تغذیه نامناسب، کمتحرکی، مصرف بیش از حد نمک و چربی، و سیگارکشیدن نیز میتوانند خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی را افزایش دهند. این عوامل به طور غیرمستقیم میتوانند به بیماریهای دیگر مانند دیابت و فشارخون بالا که علل اصلی بیماری کلیوی هستند، منجر شوند.
پیشگیری از بیماری مزمن کلیوی معمولاً به کنترل عواملی مانند دیابت، فشارخون بالا و بهبود سبک زندگی بستگی دارد. تشخیص به موقع و مدیریت این عوامل میتواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
همودیالیز چیست؟ راهحل مدرن برای بیماری کلیوی
همودیالیز یک روش درمانی است که برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه یا کسانی که عملکرد کلیههایشان بهشدت کاهشیافته است، استفاده میشود. در این فرایند، دستگاهی به نام دیالیزی (که به “ماشین همودیالیز” نیز شناخته میشود) خون بیمار را از طریق یک فیلتر خاص به نام غشای دیالیز عبور میدهد تا مواد زائد، سموم و مایعات اضافی از خون حذف شوند. این فرایند مشابه عمل تصفیه خون توسط کلیهها است، اما بهصورت خارجی انجام میشود.
مراحل فرایند همودیالیز:
اتصال به دستگاه دیالیز: در ابتدا، یک سوزن در یکی از رگهای بزرگ بدن (معمولاً در دست یا بازو) قرار داده میشود تا خون از بدن بیمار به دستگاه همودیالیز منتقل شود.
گذراندن خون از دیالیز: خون بیمار به درون دستگاه دیالیزر هدایت میشود. در این دستگاه، خون از طریق یک فیلتر ویژه (غشای دیالیز) عبور کرده و مواد زائد و مایعات اضافی از آن جدا میشود.
بازگشت خون تصفیهشده به بدن: پس از عبور خون از فیلتر و تصفیه آن، خون پاک و تصفیهشده به بدن باز میگردد. این فرایند ممکن است از چند ساعت تا چندین ساعت طول بکشد و نیاز به انجام مرتب جلسات دیالیز دارد.
موارد استفاده از همودیالیز:
همودیالیز عمدتاً برای افرادی که دچار نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی در مراحل پیشرفته هستند، تجویز میشود. این بیماریها ممکن است به دلیل دیابت، فشارخون بالا یا بیماریهای ژنتیکی مانند بیماری پلیکیستیک کلیه ایجاد شوند. همودیالیز به افراد مبتلا به کلیههای آسیبدیده کمک میکند تا مواد زائد و مایعات اضافی که در بدن باقی میمانند، از خون حذف شوند.
همودیالیز در کنار طب سنتی:
درحالیکه همودیالیز یک روش درمانی مؤثر و ضروری برای بسیاری از بیماران کلیوی است، برخی از افراد به دنبال روشهای طب سنتی بهعنوان مکمل برای بهبود عملکرد کلیه و کاهش نیاز به دیالیز هستند. استفاده از گیاهان دارویی، تغذیه مناسب و تغییرات سبک زندگی در طب سنتی میتواند به تقویت سلامت کلیهها کمک کند و علائم بیماری کلیوی را کاهش دهد.
مزایا و محدودیتها:
مزایا
همودیالیز میتواند زندگی بیمارانی که کلیههایشان به طور کامل ازکارافتاده است را نجات دهد. این روش به طور موقت عملکرد کلیهها را جبران میکند و به بیمار کمک میکند تا بدون نیاز به پیوند کلیه، به زندگی خود ادامه دهد.
محدودیتها
همودیالیز به طور کامل نمیتواند عملکرد طبیعی کلیهها را جایگزین کند. نیاز به جلسات مکرر (معمولاً 3 بار در هفته) دارد که برای بیماران وقتگیر و خستهکننده است. ممکن است عوارض جانبی مانند کاهش فشارخون، عفونت، و اختلالات الکترولیتی ایجاد شود.
در نهایت، همودیالیز یک درمان نجاتبخش برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه است، اما همچنان برای جلوگیری از نیاز به این درمان، پیشگیری و مراقبت از سلامت کلیهها اهمیت ویژهای دارد.
چگونگی تشخیص نارسایی کلیه و دفع پروتئین
نارسایی کلیه و دفع پروتئین در ادرار از مشکلات جدی سلامتی هستند که نیاز به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر دارند. این مشکلات ممکن است علائمی خفیف داشته باشند یا حتی بدون علامت باشند، بنابراین آزمایشهای پزشکی دقیق و معاینات منظم نقش حیاتی در تشخیص بهموقع آنها ایفا میکنند.
روشهای تشخیص نارسایی کلیه
تشخیص نارسایی کلیه شامل مجموعهای از آزمایشها و معاینات بالینی است که در ادامه به آنها اشاره شده است:
آزمایش خون (Blood Tests):
این آزمایشها اطلاعات دقیقی درباره عملکرد کلیهها ارائه میدهند:
کراتینین سرم (Serum Creatinine): افزایش سطح کراتینین در خون نشاندهنده کاهش توانایی کلیهها در تصفیه مواد زائد است. نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR): این شاخص میزان عملکرد کلیهها در تصفیه خون را نشان میدهد. کاهش GFR به زیر 60 میلیلیتر در دقیقه نشاندهنده نارسایی کلیه است.
آزمایش ادرار (Urine Tests)
آزمایش پروتئین ادرار (Proteinuria Test): حضور پروتئین در ادرار نشانهای از آسیب کلیوی یا فیلترهای کلیه (گلومرولها) است.
آنالیز ادرار (Urinalysis): بررسی وجود سلولهای خونی، پروتئین و سایر مواد غیرطبیعی در ادرار برای تشخیص آسیب کلیه.
سونوگرافی و تصویربرداری (Imaging Tests): استفاده از سونوگرافی، سیتیاسکن یا امآرآی میتواند اطلاعات دقیقی درباره اندازه، شکل و وضعیت کلیهها فراهم کند. این روشها به شناسایی مشکلاتی مانند انسداد، کیستها یا سنگهای کلیه کمک میکنند.
بیوپسی کلیه (Kidney Biopsy): در موارد خاص، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت کلیه را برای بررسی دقیقتر از طریق میکروسکوپ بردارد. این روش به تشخیص نوع آسیب کلیه کمک میکند.
تشخیص دفع پروتئین در ادرار
دفع پروتئین (Proteinuria) به حالتی اطلاق میشود که مقادیر غیرطبیعی پروتئین از طریق ادرار دفع میشود. این مشکل میتواند اولین نشانه بیماریهای کلیوی باشد. برای تشخیص دفع پروتئین، از آزمایشهای زیر استفاده میشود:
آزمایش ادرار 24 ساعته: در این روش، میزان پروتئین دفع شده در طول 24 ساعت اندازهگیری میشود. این آزمایش دقیقترین روش برای تشخیص میزان دفع پروتئین است.
نسبت آلبومین به کراتینین (Albumin-to-Creatinine Ratio): این آزمایش یک روش سریع و غیرتهاجمی برای بررسی دفع آلبومین در ادرار است و به شناسایی آسیب اولیه کلیهها کمک میکند.
آزمایش نوار ادرار (Dipstick Test): یک آزمایش سریع و آسان که حضور پروتئین در ادرار را شناسایی میکند. این روش معمولاً برای غربالگری اولیه استفاده میشود.
نشانههای نارسایی کلیه و دفع پروتئین که نیاز به تشخیص دارند
تورم (Edema): بهویژه در پاها، مچها و اطراف چشمها، به دلیل تجمع مایعات.
ادرار کفآلود: که میتواند نشانه دفع پروتئین باشد.
خستگی مزمن: به دلیل تجمع سموم در خون و کمخونی.
تغییر رنگ و حجم ادرار: مانند ادرار تیره، کاهش یا افزایش میزان ادرار.
درد در ناحیه کلیه: بهویژه در پشت یا اطراف کمر.
افزایش فشارخون: که میتواند علت یا نتیجه نارسایی کلیه باشد.
راهکارهای طب سنتی برای بهبود وضعیت کلیهها
در کنار روشهای مدرن تشخیصی، طب سنتی میتواند به بهبود عملکرد کلیهها کمک کند. برخی از توصیهها عبارتاند از:
مصرف دمنوش گیاهانی مانند خارخاسک، قاصدک و گزنه برای تقویت عملکرد کلیه.
کاهش مصرف نمک و غذاهای سنگین برای کاهش فشار روی کلیهها.
مصرف آب کافی و نوشیدنیهای طبیعی مانند عرق خارشتر و کاسنی.
تشخیص بهموقع و درمان مناسب میتواند از پیشرفت بیماریهای کلیوی جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد
روشهای پیشگیری از نارسایی کلیه با تغییر سبک زندگی(طب سنتی)
پیشگیری از نارسایی کلیه نیازمند تغییرات اساسی در سبک زندگی است. کلیهها نقش مهمی در تصفیه خون و حذف سموم از بدن دارند، بنابراین مراقبت از آنها برای جلوگیری از آسیب ضروری است. در ادامه، به روشهایی اشاره میکنیم که میتوانند به حفظ سلامت کلیهها کمک کنند:
1. تغذیه سالم و متعادل
مصرف کمتر نمک: مصرف بیش از حد نمک باعث افزایش فشارخون میشود که یکی از عوامل اصلی آسیب به کلیههاست.
کاهش مصرف پروتئین حیوانی: مصرف زیاد گوشت قرمز و پروتئینهای حیوانی میتواند فشار اضافی بر کلیهها وارد کند.
افزایش مصرف میوه و سبزیجات: غذاهای سرشار از آنتیاکسیدانها، فیبر و ویتامینها میتوانند عملکرد کلیهها را تقویت کنند.
مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب به مقدار مناسب به دفع سموم و جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک میکند.
2. مدیریت فشارخون و قند خون
کنترل فشارخون: فشارخون بالا از دلایل اصلی آسیب به کلیههاست. تغییر سبک زندگی مانند کاهش استرس، تغذیه مناسب و ورزش منظم میتواند به کنترل فشارخون کمک کند.
کنترل دیابت: افراد مبتلا به دیابت باید سطح قند خون خود را بهخوبی مدیریت کنند، زیرا قند خون بالا میتواند به رگهای کلیوی آسیب برساند.
3. فعالیت بدنی منظم
ورزشهای سبک مانند پیادهروی، دوچرخهسواری یا یوگا میتوانند به بهبود گردش خون، کنترل وزن و کاهش استرس کمک کنند. اضافهوزن میتواند فشار بیشتری بر کلیهها وارد کند، بنابراین فعالیت بدنی یکی از روشهای کلیدی پیشگیری است.
4. ترک سیگار و مصرفنکردن الکل سیگارکشیدن: سیگار باعث کاهش جریان خون به کلیهها میشود و عملکرد آنها را مختل میکند.
الکل: مصرف زیاد الکل میتواند باعث کمآبی بدن و آسیب به کلیهها شود.
5. اجتناب از مصرف بیرویه داروها
برخی از داروها مانند مسکنها (ایبوپروفن، ناپروکسن) میتوانند در صورت مصرف طولانیمدت یا بیرویه به کلیهها آسیب بزنند. همیشه داروها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
6. پیشگیری از عفونتهای کلیه و مجاری ادراری
مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب(آب ولرم که اندکی زبان را بسوزاند) به دفع باکتریها از دستگاه ادراری کمک میکند.
رعایت بهداشت فردی: برای پیشگیری از عفونتهای ادراری، بهداشت را بهویژه در ناحیه تناسلی رعایت کنید.
درمان سریع عفونتهای ادراری: اگر دچار علائمی مانند سوزش ادرار، تب یا تغییر رنگ ادرار شدید، به پزشک مراجعه کنید.
7. کاهش استرس و خواب کافی
استرس مزمن میتواند فشارخون را افزایش دهد و به کلیهها آسیب برساند. روشهایی مانند مدیتیشن و تکنیکهای تنفس عمیق میتوانند به کاهش استرس کمک کنند. خواب کافی و منظم نیز به تنظیم متابولیسم بدن و کاهش فشار بر کلیهها کمک میکند.
8. نقش طب سنتی در پیشگیری از نارسایی کلیه
طب سنتی پیشنهادهایی دارد که میتواند به تقویت عملکرد کلیهها کمک کند:
مصرف دمنوشهای گیاهی: دمنوشهایی مانند کاسنی، خارخاسک و دم گیلاس میتوانند به پاکسازی کلیهها و تقویت آنها کمک کنند.
عرق گیاهان دارویی: عرق خارشتر، کاسنی و شاتره به بهبود سلامت کلیه و دفع سموم بدن کمک میکنند.
استفاده از زردچوبه و زنجبیل در غذا: این ادویهها خاصیت ضدالتهابی دارند و به محافظت از کلیهها کمک میکنند.
نتیجهگیری و توصیهها
بیماری مزمن کلیوی یکی از مشکلات جدی سلامتی است که میتواند کیفیت زندگی افراد را بهشدت کاهش دهد. این بیماری، اگر بهموقع تشخیص داده نشود و بهدرستی مدیریت نگردد، میتواند منجر به نارسایی کلیه و نیاز به همودیالیز شود. بااینحال، با آگاهی از علل، علائم و روشهای پیشگیری، میتوان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد.
توصیهها برای حفظ سلامت کلیهها
چکاپهای منظم: انجام آزمایشهای دورهای برای بررسی عملکرد کلیهها و تشخیص زودهنگام بیماریهای کلیوی بسیار مهم است.
تغییر سبک زندگی: تغذیه سالم، کنترل فشارخون و قند خون، ترک سیگار، و ورزش منظم از عوامل کلیدی در پیشگیری از بیماری کلیوی هستند.
اجتناب از مصرف بیرویه داروها: داروها تنها باید تحتنظر پزشک مصرف شوند، بهویژه مسکنها و داروهایی که به کلیهها فشار وارد میکنند.
استفاده از طب سنتی: دمنوشها و عرقیات گیاهی مانند خارخاسک، کاسنی، و خارشتر میتوانند به تقویت عملکرد کلیهها و دفع سموم کمک کنند.
مدیریت استرس: کاهش استرس و خواب کافی نقش مهمی در حفظ سلامت کلیهها دارند.
پیام پایانی
سلامت کلیهها ارتباط مستقیمی با سبک زندگی شما دارد. با اتخاذ عادات سالم و رعایت توصیههای پزشکی و طب سنتی، میتوانید از بیماریهای کلیوی پیشگیری کرده و زندگی سالمتری داشته باشید. همواره به یاد داشته باشید که پیشگیری بهتر از درمان است، بنابراین در اولین فرصت اقدام به مراقبت از سلامت کلیههای خود کنید.
بیماری مزمن کلیوی چیست؟
بیماری مزمن کلیوی به آسیب تدریجی و غیرقابلبرگشت کلیهها گفته میشود که عملکرد آنها در تصفیه خون کاهش مییابد. این بیماری میتواند منجر به نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه شود.
چه علائمی نشاندهنده بیماری مزمن کلیوی است؟
علائمی مانند تورم در دست و پا، خستگی مفرط، کاهش اشتها، افزایش فشار خون، تغییر در ادرار (رنگ، بو یا حجم)، و دفع پروتئین از ادرار از نشانههای این بیماری هستند.
همودیالیز چیست و چه زمانی انجام میشود؟
همودیالیز یک روش درمانی برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه است که در آن خون از بدن خارج شده، تصفیه میشود و دوباره به بدن بازگردانده میشود. این روش زمانی انجام میشود که کلیهها قادر به انجام وظیفه خود نباشند.
چگونه میتوان از بیماریهای کلیوی پیشگیری کرد؟
پیشگیری از بیماریهای کلیوی با رعایت موارد زیر امکانپذیر است:
- مصرف غذاهای کمنمک و متعادل
- کنترل فشار خون و قند خون
- ورزش منظم و کاهش وزن
- مصرف کافی آب
- پرهیز از سیگار و الکل
آیا همه بیماران کلیوی نیاز به همودیالیز دارند؟
خیر، فقط در موارد پیشرفته بیماری که کلیهها قادر به تصفیه خون نباشند، همودیالیز یا پیوند کلیه لازم است. در مراحل اولیه بیماری، با تغییر سبک زندگی و مصرف داروها میتوان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.