هوالشافی
ماده موثرة گیاهان دارویی، خوب یا بد؟
هر گیاه دارویی دارای یک ساختمان مشخص و منحصر به فرد است، که از کنار هم قرار گرفتن بسیار دقیق و مهندسی شده ی مولکولهای آن ایجاد شده است و اثر نهایی آن گیاه در بدن ما بستگی به آن ساختمان، نحوه و شکل قرارگیری مولکولهای تشکیل دهنده ی آن دارد
این ساختمان، دقیقاً مانند یک کلید عمل می نماید که دارای غالب و حجم نگهدارنده و پشتیبانی کننده و اجزای کوچک عمل کننده است، حال اگر ما کلید را در داخل قفل خاص می بریم، درست است که اجزای عمل کننده در جای خود قرار می گیرند ولی در واقع شکل کلی کلید شامل دسته و بدنه ی آن هم طوری است که وارد هر قفلی نشود
در مورد گیاهان دارویی نیز همین مسئله صدق می کند، یعنی اگر ما صرفاً ماده ی مؤثره گیاه را استخراج کردیم و وارد بدن نمودیم، آن ماده ی موثره، بدون بدنه ی اصلی گیاه، بطور ناخواسته در تمام سلولهای بدن اثر می کند، و نه فقط بر روی سلولهایی که ما می خواهیم آن دارو اثر کند
بطور مثال اگر از یک گیاه دارویی بعنوان آرامبخش استفاده می شود، اگر ما کل دارو را به هر شکلی، مانند دمجوش یا مخلوط پودر گیاه دارویی با عسل و روشهای دیگر به بیمار بدهیم، این گیاه فقط سلولها و مولکولهای هدف را می تواند تحت تأثیر قرار دهد و در داخل ساختمان خود دارای اجزای متعادل کننده و کنترل کننده ای است که جلوی عوارض قسمت های عمل کننده را می گیرد، ولی وقتی ماده ی مؤثره ی همین گیاه دارویی بصورت صنعتی و با روش های شیمیایی و فیزیکی استخراج می شود، و این ماده ی مؤثره بصورت ماده ی عمل کننده، وارد بدن می شود، نه تنها سلولهای هدف را که باعث آرامبخشی می شوند، تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه تمام سلولهای بدن را تحت تأثیر قرار می دهد، بنابراین اثر مهاری مورد دلخواه ما که مهار سلولهای خاص برای آرامبخشی بود، روی تمام سلولهای بدن اعمال می شود و لذا عوارض ثانویه داروی گیاهی ظاهر می شود که می تواند علائمی مثل: سستی عضلانی و بی حالی و کرختی کل بدن باشد
بنابراین اگر ما می خواهیم گیاهان دارویی را بکار بگیریم باید دقت کنیم آنها را از ساختمان حالت طبیعی خود خارج نسازیم تا دچار عوارض ثانویه مصرف داروها، همانند داروهای شیمیایی نشویم و اصولاً نقطه قوت داروهای گیاهی همین کم عارضه بودن و طبیعی بودن آنهاست و لذا اگر انسان این سازمان مولکولی را بر هم بزند مانند این است که یک داروی شیمیایی جدید ساخته است و این موضوع بر خلاف طب اسلامی ایرانی است
نکته ی دیگر این است که ایجاد ماده ی مؤثر موجب گرانی داروی گیاهی می شود و استفاده از آن را منوط به انواع مجوزهای خاص و عام می کند که در مصرف داروهای شیمیایی وجود دارد که این هم شاید ریشه در مافیای دارو داشته باشد، در حالی که استفاده از یک دمجوش هم ارزان و هم در دسترس است و نیازی به مجوز خاص ندارد و بسیاری از واسطه ها را جذب می کند
پیشنهاد؛ برای دست اند کاران طب سنتی تعیین موارد مصرف و حذف گیاهان دارویی و ایجاد سیستم های کاشت، داشت، برداشت و بسته بندی در حد استانداردهای جهانی می باشد، که اگر این مهم اتفاق بیافتد، شاید با توجه به استقبال روز افزون مردم دنیا به مصرف داروهای گیاهی، صادرات گیاهان دارویی بتواند در آمد بسیار خوبی را عاید کشور عزیزمان ایران بنماید
دکتر حسن اکبری
،متخصص آسیب شناسی سلولی
،دانشیار پاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
محقق و مدرس طب اسلامی ایرانی
