هوالشافی
سلولها تامین کننده انرژی بدن
تعریف: سلول کوچکترین واحد عملکردی مستقل بدن انسان است
اجزاء: اجزای عمده سلول ها شامل هسته و سیتوپلاسم است
اجزای هسته: شامل کروماتین، پاراکروماتین، هستک و غشاء در لایه هسته است
اجزای سیتوپلاسم: شامل میتوکندری ها، شبکه اندوپلاسمیک ….، شبکه اندوپلاسمیک صاف، دستگاه گلژی، لیزوزوم ها و غشاء سیتو پلاسمی است
:پیش زمینه
در بدن انسان حدوداً چهارده هزار میلیارد سلول وجود دارد و در سطح غشاء سیتوپلاسمی هر سلول بسته به نوع آن بین سیصد تا پنج هزار عدد پمپ سدیم- پتاسیم وجود دارد که این پمپ ها به وسیله مصرف انرژی از طریق آدنین تری فسفات (ATP) دائماً تعادل یون سدیم و پتاسیم داخل و خارج سلول را برقرار می نمایند، بدین ترتیب که سه عدد یون سدیم به بیرون سلول هدایت می شود و دو عدد یون پتاسیم به داخل سلول وارد می شود. حال به این نکته توجه شود که سوخت و ساز غذاها که شامل سه گروه اصلی قندها، چربی ها و پروتئین ها هستند نیاز شدید به انرژی دارد که مولکولهای پیچیده اولیه را به مولکولهای ساده تبدیل نماید. اگر تغذیه فردی بیشتر از غذاهایی تشکیل شود که برای آنالیز آنها نیاز به مصرف انرژی زیادتری هست، بدن دچار تعادل انرژی منفی می گردد و این کمبود انرژی در سطح سلولی می تواند منجر به کاهش انرژی پمپ های سدیم- پتاسیم و سایر اجزاء سلولی شود که تماماً عملکرد آنها وابسته به مصرف انرژی است، در نتیجه اختلال عملکرد پمپ های سدیم- پتاسیم، سدیم در داخل سلول حبس می گردد و آب بدنبال سدیم با خاصیت اسمزی وارد سیتوپلاسم می شود و این پدیده موجب ورم سلولی می گردد که اولین مرحله آسیب سلولی محسوب می شود
:بیان مسئله
به دنبال ورم سلولی، اختلال عملکرد سایر ارگانل های حیاتی سیتوپلاسم و هسته که آنها نیز متورم شده اند، به وجود می آید و اختلال عملکرد کل سلول حاصل می شود. از این ارگانل ها می توانیم به میتوکندری ها به عنوان نمونه اشاره کنیم که خود وظیفه مهم تولید انرژی را بر عهده دارند. اختلال عملکرد این ارگانل ها باز هم انرژی کل سلول را کاهش بیشتری داده و موجب بدتر شدن اوضاع عملکردی سلول و ارگانل ها می شود، یک گروه بسیار مهم سلول های بدن سلول های قلبی هستند که در این فرآیند، کاهش عملکردشان موجب کاهش گردش خون و اکسیژن رسانی به تمام ارگانل ها، به خصوص ارگانل های حیاتی می شود. و همچنین باعث کاهش دفع مواد زاید و متابولیست ها از سلول های آنها می شود در نتیجه کاهش اکسیژن رسانی از یک طرف و تجمع مواد زاید از طرف دیگر باز منجر به اختلال عملکرد شدیدتر سلول ها و ارگان های حیاتی بدن خواهد شد
روایتی از نبی اکرم(ص) هست که می فرمایند: « المعده بیت کل داء و الهمیة رأس کلّ دواء». یعنی معده خانه تمام بیماری هاست و پرهیز غذایی سرآمد تمام داواها می باشد. اگر به دید عمیق اسلام مسئله فوق را بنگریم می بینیم که آن چیزی که در بدو امر موجب کاهش انرژی سلولی شد و باعث به هم خوردن تعادل انرژی در بدن شد، همان مصرف غیر صحیح غذاها از نظر 1- نوع مواد غذایی 2- ترکیب آنها با هم و 3- نحوه مصرف آنها می باشد که البته باید یک نکته ظریف دیگر را هم به آن اضافه کرد و آن حلال و حرام بودن مادی و معنوی غذاها یعنی حیوان مصرف شده و نحوه ذبح آن و نحوه درآمد انسان که می تواند از راه حلال یا حرام باشد را به مجموعه اضافه نمود
بحث: در اسلام برای سلامت انسان در درجه اول روش پیشگیری لحاظ شده است، لذا می بینیم که اولین دستورات
الف) در خصوص نحوه درآمد انسان است که غذا از طریق حلال به دست بیاید و با دستورات شرعی غذا تهیه شود و شروع غذا با نیّت الهی و برای کسب انرژی برای خدمت به خلق خدا باشد. انسان قبل از غذا وضو بگیرد، قبل از غذا و بعد از غذا دست ها را بشوید، در آغاز غذا خوردن نام خدا را بیاورد و در پایان غذا خوردن شکر الهی را به جا آورد، غذا را آرام میل کند، لقمه ها را کوچک بگیرد، خوب بجود، غذای ساده بخور و از رنگین خواری پرهیز کند، حتی الامکان در جمع غذا بخورد و تنها غذا نخورد
ب) نوع غذاها
گوشت ها: بهتر است از گوشت گوسفند استفاده شود، در روایتی از امام صادق (ع) سوال شد بهترین گوشت ها کدام است؟ فرمودند اگر بهتر از گوشت گوسفند بود خداوند آن را فدیه اسماعیل (ع) قرار می داد. بعد از آن گوشت پرندگان است به استثناء گوشت مرغ که در روایتی حضرت علی (ع) فرمودند : گوشت مرغ در بین پرندگان همانند گوشت خوک است در بین چهارپایان و پس از آن گوشت شتر است که در روایاتی به مصرف آن توصیه شده است ولی به طور کلی زیاد گوشت مصرف کردن توصیه نشده است و حداکثر مصرف گوشت هفته ای 3-2 بار می باشد و حداقل آن چهل روز یک بار است
مصرف گوشت گاو در روایتی از امام صادق (ع) سم و بیماری زا قلمداد شده است
مصرف گوشت با ماست نهی شده است و موجب بیماری پیسی یا وتیلیگیو ذکر شده است
از مصرف زیاد ماهی نهی شده است و موجب فرسودگی بدن نام برده شده است
روغن ها: برعکس طب امروز که دائماً از مصرف روغن های حیوانی نهی می کند در روایات اسلامی خوردن هر لقمه روغن حیوانی کاهنده همان میزان بیماری قلمداد شده است، البته تا پنجاه سالگی ولی پس از آن از مصرف زیاد روغن های حیوانی در شب نهی شده است.
مصرف پنیر: از مصرف پنیر در صبح نهی شده ولی به مصرف پنیر در اول هر ماه قمری و مصرف آن به همراه گردو در شب توصیه شده است و در روایتی از امام سجاد(ع) ذکر شده است که پنیر و گردو هریک به تنهایی بیماری زا و با هم دارو می باشد
مصرف ماست و شیر: امام کاظم (ع) در روایتی فرمودند اگر می خواهی ماست به تو ضرری نرساند آن را با یک هضم کننده میل کن و در ادامه فرمودند هضم کننده (مصلح) ماست زنیان است
البته ماست و شیر هر دو با هضم کننده های خود قابل مصرف هستند، به طور مثال برای ماست می توان از گل محمدی، نعناع، آویشن، پودر گردو و برای شیر می توان از عسل و خرما به عنوان هضم کننده استفاده نمود
آب: در روایات اسلامی از آب سرد به عنوان بیماری و از آب گرم به عنوان درمان و دارو یاد شده است
سبزی و سالاد: در درست کردن سالاد لازم است به ازای هر سردی یک گرمی به عنوان مصلح اضافه شود به طور مثال به سالاد خیار، گوجه، پیاز، آبغوره (سالاد شیرازی) باید نعناع ، نمک، فلفل سیاه و آویشن اضافه گردد
در مجموع سبزی خوردن به سالاد برتری دارد
میوه ها: بهتر است میوه های با طبع سرد با دو ساعت فاصله از هم میل شوند و اصطلاحاً سالاد میوه میل نشود ولی در روایات بهترین میوه انگور قلمداد شده است
غلّات: در روایات جو از گندم بهتر است و مصرف برنج توصیه شده است. بهتر است برنج با پوسته ظریف آن میل شود (شلتوک)
عسل: در قرآن کریم از عسل به عنوان حاوی شفا یاد شده است و در درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد، در مراحل اولیه درمان دیابت عسل را با محدودیت می دهیم
خرما: در روایات خرما بسیار توصیه شده است و در روایتی از امام علی (ع) ذکر شده: خرما بخورید که شفای دردها در آن است
چای: چای به دلایلی از طب جدید و قدیم توصیه نمی شود نه سیاه و نه سبز آن
:برخی از دلایل بد بودن چای
رسوب آهن بدن
ایجاد سنگ کلیه
تداخل با هورمون تیروئید و برخی هورمون های جنسی
ایجاد یبوست
کاهش انرژی سلولی از طریق کاهش متابولیسم سلولی
قهوه: روزی حداکثر دو فنجان بلامانع است (و نه نسکافه)
دمجوش ها: جایگزین خوبی برای چای هستند مثل گل گاو زبان، عناب، زعفران، دارچین، زنجبیل، اسطوقدوس، نعناع، یونجه، چای کوهی (توکلوجه)
نتیجه گیری: با رعایت نوع تغذیه و نحوه مصرف آن، ورزش، ترک گناهان و انجام کارهای واجب الهی، ترک مکروهات و انجام مستحبات می توان جلوی بروز بسیاری از بیماریها را گرفت و در صورت بروز بیماری با توجه به طبع افراد می توان با اصلاح تغذیه، حجامت به موقع، بادکش، فصد خون، انرژی درمانی، طب سوزنی و داروهای گیاهی، بیماری ها را درمان نمود و کمتر نیاز به جراحی، داغ کردن و داروهای شیمیایی به وجود می آید
دکتر حسن اکبری
متخصص و دانشیار آسیب شناس سلولی
محقق و مدرس طب اسلامی – ایرانی
